Waarom is (opnieuw) beginnen met mediteren soms moeilijk?

Lees wat je kunt doen om jouw impasse te doorbreken

Op het moment van deze blog zit ik in een periode van niet-mediteren. Elke keer als ik eraan wil beginnen, stort ik me op iets anders. Een sociale media-update die ik regelmatig check. Een vloer met kruimels die schoon moet. Een sussend kopje thee. En als ik dan eenmaal geen nieuwe alternatieven kan bedenken, is er te weinig tijd over. Alle mensen met wie ik gemediteerd heb kennen dit verschijnsel. En misschien ervaar jij ook regelmatig dat je echt wel wil beginnen, echt wel wil doorgaan, maar op een of andere manier geblokkeerd wordt. Waarom is het nou zo moeilijk om te beginnen met mediteren? Of om de draad weer op te pakken na een tijdlang niet mediteren?

Vanuit eigen ervaring en vanuit lessen die mij het meeste zijn bijgebleven ga ik in deze blog wat gedachten met je delen. Voordat ik dat doe wil ik je op het hart drukken dat weerstand (de verzamelnaam voor alle redenen om niet te mediteren) een heel natuurlijke reactie is. Je doet niets fout. Ik zie het, na veel vallen en opstaan, zelfs omgekeerd. Als je weerstand hebt tegen mediteren zit je al in een meditatieproces. Je bent begonnen of gaat beginnen en verhoudt je tot wat er nu opspeelt. Geef jezelf een beetje krediet en durf je open te stellen voor wat er gebeurt. Hopelijk heb je wat aan deze blog en mijn ervaringen bij het (verder) ontwikkelen van een meditatieroutine.

Mediteren, wat houdt je tegen?

Ik maak voor deze blog een onderscheid tussen beginnen met mediteren en opnieuw beginnen met mediteren omdat ze allebei een eigen set van tegenwerpingen kunnen oproepen.

Beginnen met mediteren

Mijn eigen ervaring heeft me geleerd dat beginnen met mediteren moeilijk kan zijn omdat je helemaal aan het begin staat van iets nieuws. Je hebt het vermoeden dat mediteren iets voor je is, maar er zijn beelden en gedachten rondom mediteren die maken dat de handrem aangetrokken blijft.

Dat kan gaan om praktische aannames. Zoals dat je altijd stil moet zijn en stil moet zitten in een rustige omgeving, dat je het met een lege maag moet doen of vlak na het opstaan, of juist voor het slapen gaan, dat je de goede leraar nog moet vinden enzovoorts. Of het gaat om inhoudelijke overtuigingen, die zo gevarieerd kunnen zijn als de mensheid zelf. Wat ik vaak hoor, is dat je moet leren stoppen met denken, dat je je gevoelens weg moet mediteren, dat het in strijd is met een geloofsovertuiging, dat het zweverig is of dat er angst is om overweldigd te raken door emoties of slaperigheid.

Als aannames en overtuigingen de handrem vasthouden is het heel begrijpelijk dat je denkt: ‘Ik begin er maar niet aan’. Of dat je na een eerste meditatiepoging denkt: ‘Ik kan dit niet’. Later in deze blog ga ik hier verder op in.

Opnieuw beginnen met mediteren

Als je al een tijdje mediteert zul je misschien, net als ik nu, ervaren hebben dat je soms geen motivatie hebt om door te gaan. Dit kan door (zware) omstandigheden zijn, maar ook omdat je vastloopt in je proces. Ook dit is volkomen menselijk. Waar het om gaat als je uit je routine raakt, is dat je het herkent. En dat je wellicht ook opmerkt waarom je eruit bent.

Redenen die opkomen zijn talrijk: je voelt je prima en hebt het nu niet nodig, je bent te gestrest, je hebt het druk, je hebt ergens pijn in je lichaam, je vindt er niet in wat je hoopte te vinden, je komt niet tot een bepaalde ervaring die je eerder wel had, je verveelt je enzovoorts. De weerstand neemt allerlei vormen aan en kan subtiel zijn of heel duidelijk. Mijn ervaring is ook dat de weerstand groeit naarmate je langer gestopt bent. En dat alle redenen steeds overtuigender klinken. Herken je dit?

Op andere momenten is er een hele duidelijke reden waarom mediteren op de achtergrond raakt. Op dit moment is het voor mij zo dat ik in de rouw ben vanwege het overlijden van mijn moeder. Dit overlijden doet zo’n beroep op me dat ik bij het minste beetje rust in slaap val. Daarnaast is er ontzettend veel gebeurd in korte tijd en wil ik eerst op krachten komen voordat ik me bewust open stel voor de ervaringen en emoties van de afgelopen tijd. De reactie van afsluiten heeft een functie. Het is wat er nu is. Ik heb waarschijnlijk iets anders nodig om hier doorheen te gaan. Mediteren is geen eenmaal geen emotioneel allesreinigersdoekje.

Balans hervinden doe je niet alleen op het kussen of de kruk, maar op allerlei manieren. Daar ga ik in mijn series ook uitgebreid op in. Tegelijkertijd kun je een diep vertrouwen opbouwen dat ook een fase van niet-mediteren hoort bij het meditatiepad. Zo heb ik vertrouwen dat ik na de sterkste rouw mijn routine wel herpak. Dat vertrouwen heb ik dan weer opgedaan door eerder opgebouwde ervaring die me geleerd heeft het verschil te zien tussen weerstand die onderdeel is van mijn meditatieproces en weerstand die er is om op kracht te kunnen komen. Die twee vormen van weerstand zijn voor mij wezenlijk verschillend van elkaar. Zoals een marathonloper leert herkennen of hij wel of niet moet doorzetten bij fysieke pijn, kun je als beoefenaar van meditatie ook leren herkennen wanneer een stapje terugdoen de beste keuze is. In retraites wordt vaak gesproken over rode pijn en groene pijn. Ik denk dat dit zowel om geestelijke als lichamelijke pijn gaat. Bij rode pijn heb je iets anders nodig, bij groene pijn is de weerstand vaak een uitnodiging tot nader onderzoek.

Hoe begin je dan toch?

Of je nu begint met mediteren of er na een tijdje mee bent gestopt. Je hebt er een onderliggende reden voor die jou op dit moment in de weg staat. Het belangrijkste is om jezelf een stukje vertrouwen te gunnen. Wees geen schreeuwende coach voor jezelf. Zo eentje die roept dat je zwak bent of dat je hard door de blokkade heen moet rammen of er overeen moet stappen alsof hij er niet is. Het kan zomaar zijn dat andere technieken nodig zijn om je op gang te helpen of dat je weer even geïnspireerd moet worden door een lezing, boek of leraar. Ook kan het helpen om (weer) in een groep te gaan mediteren en/of om je routine aan te passen aan je huidige omstandigheden. Lees ook mijn blog met 5 gouden tips voor een beginnende meditatieroutine.

Daarnaast kun je oefenen in het meditatief omgaan met je blokkade. Daarmee bedoel ik dat je herkent en erkent waarom je niet mediteert. Mijn ervaring is dat wanneer je zicht hebt op het grootste obstakel en wanneer je daar oprecht naar kunt kijken zonder het te willen veranderen, het obstakel minder vast lijkt te zijn en dat de weerstand zich versoepelt. Door hiermee te oefenen ga je beter zien wat behulpzaam is voor jou op dit moment.

Waar moet je dan op letten?

Tijdens mijn eerste stilteretraite leerde ik over de 5 hindernissen uit het boeddhisme: verlangen, afkeer, slaperigheid, rusteloosheid en twijfel. Voor mij was de lezing, van mijn gewaardeerde leraar Dingeman Boot, een echte eye opener. Niet alleen vanwege de inhoud, waar ik me in herkende. Maar ook vanwege het feit dat deze hindernissen al door de Boeddha, een mens van vlees en bloed, ervaren werden. En hij is toch een heel eind gekomen met zijn beoefening ;-). Hij heeft zijn leringen hierover doorgegeven en alle eeuwen na zijn bestaan hebben talloze mensen precies deze hindernissen ervaren en toch de draad weer opgepakt. Het idee dat ik iets fout deed, vervloog door dit besef. Wij krijgen er allemaal mee te maken. Dat je hindernissen tegenkomt is geen fout, maar een menselijke reactie op de oefening.

Oefening voor het werken met hindernissen

Als oefening kun je kijken of het lukt om jezelf de vraag te stellen: wat is er nu? Welke hindernis kun je opmerken? Welke vorm neemt de hindernis voor jou aan? Welke woorden zijn ermee verbonden? Welke lichamelijke sensaties komen erbij kijken? Probeer dit in stilte waar te nemen zonder de waarneming te veranderen. Je kunt je adem daarbij als hulpbron gebruiken. Blijf rustig waarnemen totdat je de oefening wil beëindigen of tot je merkt dat de hindernis niet meer de hoofdrol speelt. Probeer weg te blijven van analyses als je de ervaring onderzoekt. Het is meer alsof je belangstellend kijkt naar het meest fascinerende diertje dat je ooit hebt gezien en zijn gedrag een tijdje gadeslaat zonder het te verstoren. Je verlangen, afkeer, slaperigheid, rusteloosheid en twijfel gadeslaan met zachte blik. Probeer het maar eens en zie waar het je brengt. Laat het me gerust weten als je er iets over wilt delen.

Via vertrouwen van de handrem af

Een manier die mij ook vaak geholpen heeft, komt vanuit een heel andere hoek. Deze bleek behulpzaam wanneer ik op een of andere manier verstrikt raakte in oordeel over mijn tijdelijke onvermogen om te mediteren. Het is een route die we vaak uit het oog verliezen als we ons focussen op het probleem. Het is de route van vertrouwen. Hierover kan ik nog vele ervaringsverhalen schrijven, maar ik wil het voor nu houden op de werking die vertrouwen voor mij heeft bij het (opnieuw beginnen) met mediteren.

Mijn andere meditatielerares Jotika Hermsen, een grote bron van inspiratie voor mij, gaf op een avond een lezing over vertrouwen. Zij legde uit dat je in het begin van mediteren nog niet goed kunt bouwen op vertrouwen door eigen ervaringen. Mediteren kan ook onaangenaam zijn, verwarrend, saai, vermoeiend en verontrustend zelfs. Wie heeft daar nu zin in? In het begin heb je niets anders dan het vermoeden dat mediteren iets voor je is. Je hebt het te doen met beginnend vertrouwen. Dat is best een opgave. Daar overheen stappen en het toch doen vraagt om zachte wilskracht. Vertrouwen is iets wat groeit door meditatie en wat je nodig hebt om te mediteren. Het is al een hele mooie stap wanneer je kunt zien dat je in deze fase zit. En dat je jezelf in deze fase zachtjes aanmoedigt en niet toeschreeuwt.

Oefening voor het voeden van vertrouwen

Mijn eigen meditaties begin ik met oefeningen die het vertrouwen voeden. Je kunt op veel manieren je vertrouwen voeden. Bijvoorbeeld door een inspirerend iemand voor je te zien, een tekst te herhalen die je herinnert aan wat je hoopt te ontwikkelen, of door een herinnering terug te halen waarbij je overliep van liefde, helemaal samenviel met het moment of verbinding voelde met de natuur. Deze oefening lijkt in het begin soms wat gekunsteld, maar als je het telkens opnieuw doet en je helemaal openstelt voor datgene wat jou motiveert, kan dit een positieve werking hebben op je vertrouwen in je beoefening.

Weten wat belangrijk is

Een laatste puzzelstukje in het vinden of terugvinden van de weg naar het meditatiepad is om mezelf te herinneren aan mijn intentie. Wat vond en vind ik nou zo ontzettend belangrijk dat ik begon met mediteren? Ik moet wel zeggen dat het een tijdje duurde voordat mijn intentie helder voor me was en dat een intentie geen vaststaand gegeven is. Het is goed als je je realiseert dat je om bij de kern te komen allerlei tussenlagen kunt tegenkomen. Het is 'work in progress'. Maar op het moment dat jij een intentie hebt gevonden die nu het meeste belangrijk voor je is, is dat in mijn ogen altijd de eerstvolgende stap naar jouw potentie om volledige innerlijke vrede/vrijheid te bereiken. Tara Brach citeert hierover zenmeester Suzuki Roshi in haar boek 'Je hart als schuilplaats': ‘Het belangrijkste is dat je je herinnert wat het belangrijkste is’. Zij zegt daarover: ‘Jezelf beseffen wat voor jou het belangrijkste is en je daarmee verbinden is als een kompas dat je steeds weer terug brengt naar huis.’. En dat is de laatste belangrijke hulpbron die ik in deze blog wil aanreiken. Binnenkort zal ik een reflectie delen die gebaseerd is op het werk van Tara Brach waarmee je met dit puzzelstukje aan de slag kunt.

Samen oefenen

Geeft deze blog je nieuwe inspiratie en heb je voldoende input om zelf verder te gaan? Ik ben benieuwd naar je ervaringen en eventuele inzichten en aanvullingen op deze blog. Heb je het gevoel dat je graag eens samen wil oefenen, neem dan gerust contact met me op.